زوجین یا یکی از آنها از تبعه بیگانه باشد.

بطور معمول امور مربوط به اتباع خارجه در کلیه شاخه های حقوقی اعم از ماهوی یا شکلی و نیز حقوق جزایی مقررات خاص خود را می طلبد و عملاً نیز در کلیه قوانین، مقنن مبادرت به وضع مقرراتی ویژه در امور مربوط به ایشان را دارد. در رابطه با ثبت ازدواج اتباع بیگانه نیز مقرراتی وضع شده که عمدتاً در قالب بخشنامه های ثبت می باشد.  بطورخلاصه کلیه موازین مربوط به این مبحث را می توان بسته به اینکه زن تبعه خارجه باشد یا مرد در 3 بخش بیان کرد.
1-مقررات مشترک: منظور مقرراتی است که چه مرد تبعه بیگانه باشد و چه زن، تفاوتی نمی            
کند به هر حال باید رعایت شود.
2-مقررات مخصوص به مواردی که زوجه تبعه بیگانه باشد.
3-مقررات مختص به مواردی که زوج تبعه بیگانه باشد.
حال می پردازیم به شرح هر یک ازاین 3 بخش:

1-مقررات مشترک در ثبت واقعه ازدواج زن یا مردی که تبعه بیگانه باشد:
بند 181 مجموعه بخشنامه های ثبتی مقرر می دارد: «در مواردیکه یکی از زوجین تبعه بیگانه است بایستی علاوه بر گذرنامه، پروانه اقامت معتبر از شهربانی در دست داشته باشد مهر اقامت سه ماهه یا بیشتر که در گذرنامه این قبیل اشخاص زده می شود نمی تواند پروانه اقامت برای ازدواج محسوب گردد» در همین راستا در بند 184 مجموعه بخشنامه های ثبتی می خوانیم: «با توجه به ماده 1060 قانون مدنی و آئین نامه زناشوئی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه و مقررات ماده 17 قانون ازدواج با بانوان ایرانی بدون کسب اجازه از وزارت کشور مبادرت به ثبت ازدواج ننمایید و شماره و تاریخ اجازه نامه را در ستون ملاحظات دفتر ازدواج قید کرده و از درج موضوع عقد در گذرنامه خودداری نمایید.» بند 187 نیز در مورد ازدواج اتباع ایتالیا با تبعه ایرانی اشعار می دارد:« در صورت ثبت ازدواج اتباع ایتالیا با اتباع دولت ایران یک برگ رونوشت از سند ازدواج با سایرمدارک به اداره اقامت بیگانگان در شهربانی کل کشور ارسال دارند.»

2- مقررات مربوط به زمانی که زن تبعه خارجی است.
از قسمت اخیر بند 182 مجموعه بخشنامه های ثبتی اینطور استنباط می شود که مدرک شناسایی بانوان خارجی است پس از ثبت ازدواج اخذ و ارسال ( به شهربانی) خواهد شد.
 در خصوص تشریفات بعد از ثبت ازدواج زنان خارجی با ایرانیان نیز بند 182 مجموعه بخشنامه های ثبتی اشعار می دارد:« پس از ثبت ازدواج نسوان خارجی با اتباع ایرانی، گذرنامه خارجی و مجوز اقامتاز نسوان خارجی را که به عقد ازدواج اتباع ایران درآمده اند اخذ و به ضمیمه اعلامیه حاکی از مراتب ذیل:
1-تاریخ وقوع ازدواج با قید شماره و تاریخ و محل صدور عقدنامه
2-اسم و نام خانوادگی قبل از ازدواج با اسم پدر و شماره و تاریخ و محل صدور گذرنامه و     
 جواز اقامت
3- تابعیت زوجه قبل از ازدواج
4-اسم و نام خانوادگی و اسم پدر زوج و تاریخ و شماره و محل صدور شناسنامه
5-محل سکونت زوجین.
به وسیله ثبت محل به اداره کل شهربانی در مرکز و شهربانیهای مربوطه در ولایات ارسال دارند تا موافق مقررات اقدام نمایند.»
پیرو مفاد ماده 1060 «ق.م» و قانون منع ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با اتباع بیگانه بند 186 بخشنامه های ثبتی مقرر می دارد:«سردفتران ازواج بایستی از ثبت واقعه ازدواج کارمندان وزارت امورخارجه با زنان بیگانه خودداری... نمایند.» همچنین بند²³ 188 مجموعه بخشنامه های ثبتی نیز مقرر می دارد: در مورد ازدواج زنان غیر ایرانی با ایرانی باید مجرد بودن زن احراز شود.

3-مقررات مربوط به زمانی که مرد تبعه بیگانه باشد:
بنا به دستور مفاد صدر بند 180  مجموعه بخشنامه های ثبتی نیازی نیست که دفاتر ازدواج شناسنامه و گذرنامه ایرانی بانوان ایرانی که با مردان خارجی می نمایند را اخذ و ارسال نمایند بلکه پس از انجام تشریفات مربوط به ثبت ازدواج نسبت به استرداد مدارک شناسایی اینگونه متقاضیان اقدام لازم را معمول داشته و فقط نسبت به ارسال خلاصه واقعه ازدواج تنظیمی آنان به ضمیمه پروانه ازدواج به شهربانی کشور( اداره اقامت بیگانگان) در مرکز و به شهربانیهای محل در شهرستانها اقدام مقتضی به عمل آورند. پیرو ماده 1060«ق.م» و آیین نامه مربوط به آن و نیز مقررات ماده 17 قانون ازدواج با بانوان ایرانی بند 184 مجموعه بخشنامه های ثبتی، در خصوص تشریفات ثبت ازدواج مرد غیر ایرانی با بانوان ایرانی مجدداً تاکید می کند که دفاتر ازدواج در اینگونه موارد بدون کسب اجازه از وزارت کشور مبادرت به ثبت ازدواج ننمایند. حتماً باید شماره و تاریخ اجازه نامه را در ستون ملاحظات دفتر ازدواج قید کرده و از درج موضوع عقد در گذرنامه خودداری نمایند. در نهایت بند 185 مجموعه بخشنامه های ثبتی در خصوص تشریفات بعد از ثبت ازدواج ایرانی با اتباع خارجی مقرراتی به شرح ذیل انشاء می نماید:
در اینجا از باب تکمیل بحث مناسب است مفاد بخشنامه های مرتبط با این مبحث نیز ذکر شود:
بند 115 بخشنامه های ثبتی: « عقود و معاملات واقاریر و وصایای اتباع بیگانه در ایران با توجه به ماده 30 قانون دفاتر اسناد رسمی باید مطابق تشریفات ثبت سند که در قوانین ایران مقرر است ثبت شود. امتناع از ثبت تخلف محسوب می شود و متخلف مورد تعقیب انتظامی واقع خواهد شد. بدیهی است که از نظر ماهوی رعایت مواد 7و967و968 قانون مدنی و سایر موارد نظیر آنها ضرورت دارد.»
بند 118 بخشنامه های ثبتی:« در مورد اسنادی که برای استفاده در خارج از کشور تنظیم میشود باید امضاء سر دفتر طبق نمونه بوده و از طرف رئیس ثبت محل نیز گواهی شود و نیز سردفتران مکلفند به ذینفع تذکر دهند که سند باید به گواهی اداره کل امور اسناد برسد.»
بند 119 بخشنامه های ثبتی:« اسناد تنظیم شده در خارج کشور با رعایت ماده 1295«ق.م» و با تایید محاکم معتبر است»
همچنین مناسب است موادی از قانون مدنی در خصوص تابعیت اکتسابی که در اثر ازدواج حاصل می شود و شرایط و آثار آن آورده شود که ذیلأ به مرور این مواد می پردازیم.²⁴
طبق بند 6 ماده 976 «ق.م» : هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند تبعه ایران محسوب است. البته مطابق ماده 986 این زنان بعد از طلاق یا فوت شوهر ایرانی تحت شرایطی می توانند به تابعیت اول خود رجوع کنند.
ماده 963 اشعار میدارد: اگر زوجین تبعه یک دولت نباشند روابط شخصی و مالی بین آنان تابع قوانین دولت متبوع شوهر خواهد بود. ماده 980 نیز اذعان می دارد: «... و همچنین اشخاصی که دارای عیال ایرانی هستند و از او اولاد دارندو ... تقاضای ورود به تابعیت دولت جمهوری اسلامی را می نمایند. در صورتی که دولت ورود آنها را به تابعیت جمهوری اسلامی ایران صلاح بداند، بدون رعایت شرط اقامت ممکن است با تصویب هیات وزیران به تابعیت ایران قبول شوند. ( شرط تابعیت مذکور در بند 5 ماده 976 می باشد).
البته بنا به ماده 982 مزایای این افراد که تابعیت ایران را از طریق ازدواج کسب می کنند با مزایای افراد ایرانی تفاوتهایی دارد. همچنین مطابق ماده 987 زن ایرانی که با تابعه خارجی مزاوجت می کند تحت شرایطی به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد بود. همچنین این زنان حق داشتن اموال غیر منقول که موجب سلطه اقتصادی خارجی گردد را ندارند.

   برگرفته از پایان نامه دوره ی مدیریتی مدیران آینده برتر

23- ماده 1061 ق.م « قانون منع ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با اتباع بیگانه مصوب 25 دی 1345
24- این مقررات مستقیمأ به دفاتر ازدواج مربوط می شود و مزید اطلاع در اینجا ذکر شده است.