اجرای مفاد سند ازدواج

قبلاً دیدیم که مطابق مواد 287 «ق.م» و70 «ق.ث.ا.ا.ک» سند نکاحیه سندی است رسمی می دانیم که به هر حال هر سند رسمی ممکن است بار مالی داشته باشد که مطابق آن یک نفر دائن و دیگری مدیون خواهد شد . و به هرحال ممکن است زمانی دائن مطالبه حق خود را بنماید و طرف مقابل از ایفای آن ابا کند . در این مبحث خواهیم دید که قانونگذار از چه تدابیر و ضمانت اجرائی برای حمایت از دائن و  ایفای حق او اندیشیده است ؟

بنا به دستور ماده 92 «ق.ث.ا.ا.ک» مدلول کلیه اسناد رسمی راجع به دیون و سایر اموال منقول بدون احتیاج به حکمی از محاکم عدلیه لازم الاجرا است مگر در مورد تسلیم عین منقولی که شخص ثالثی متصرف و مدعی مالکیت آن باشد .
رأی وحدت رویه مربوط به این ماده رای شماره 2 ردیف 59/9 هیات عمومی نیز اشعارمی دارد : « نظر به اینکه مرجع تظلمات عمومی دادگستری است فلذا به جز آنچه که در قانون مستثنی شده، انواع مختلفه دعاوی از جمله دعاوی مربوط به اسناد رسمی و قبوض اقساطی لازم الاجرا در دادگاه های دادگستری قابل استماع و رسیدگی است و حکم ماده 92 قانون ثبت اسناد و املاک، مبنی بر اینکه مدلول کلیه اسناد رسمی راجع به دیون و سایر اموال منقول بدون احتیاج حکمی از محاکم دادگستری لازم الاجرا است منا فات و مغایرتی با حق و اختیار اقامه دعوی در دادگاه های دادگستری ندارد و لازم الاجراء بودن اسناد مزبور مزیتی است که در قانون برای چنین اسنادی در نظر گرفته شده است تا صاحبان حق بتوانند از هر طریقی که مصلحت و مقتضی میدانند برای احقاق حق خود اقدام نمایند .»
بنابراین در صورتیکه بدهکار ظرف مدت معینه در سند بدهی خود را نپردازد ، دائن یا قائم مقام قانونی او در این مورد می تواند با مراجعه به اداره اجرای اسناد رسمی، که یکی از زیر مجموعه های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می باشد، وصول طلب خود را از طریق به اجرا گذاشتن مفاد سند نکاحیه  دنبال کند . منتهی قبل از مراجعه به اداره اجرای اسناد رسمی لازم است به دفترخانه ای که سند نکاحیه در آنجا تنظیم و ثبت شده مراجعه و صدور اجرائیه را از سر دفتر درخواست کند.
بند203مجموعه بخشنامه های ثبتي نيز اشعار مي دارد: صدور اجرئيه اسناد عند المطاليه احتیاج به صدور اخطاروابلاغ قبلی نداردمگر اینکه در متن سند صدور اخطار مزبوریا اظهارنامه و ابلاغ آن شرط شده باشد.
حال ببینیم پس از مراجعه و درخواست طلب کار ، سر دفتر ازدواج چه اقداماتی را باید انجام دهد:
1- سر دفتر ازدواج ابتدا باید بررسی کند که سند نکاحیه در کدام دفتر خانه تنظیم شده است ؟ مسئول هر دفتر خانه ازدواج فقط در مورد مفاد سند نکاحیه ای که در همان دفتر خانه تنظیم شده می تواند اقدام به صدور اجرائیه کند و نمی تواند راجع به مفاد سند نکاحیه که در دفاتر ازدواج دیگر تنظیم و ثبت شده اقدام به صدور اجرائیه کند . 
2-بررسی اینکه موضوع مورد مطالبه چیست و آیاقابل اجرا می باشد یاخیر؟     
به حکم بند ج ماده یک آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا تنها موضوعاتی که در دفتر خانه ازدواج صدور اجرائیه برای آنها ممکن است که عبارتست از مهریه و دیگر تعهداتی که ضمن ثبت واقعه ازدواج درسند نکاحیه قید ودردفتر ثبت شده است مشروط بر آنکه غیر منقول نباشند، چرا که اموال و تعهداتی که موضوع آنها مال غیر منقول باشد ،مرجع صدور اجرائیه برای آنها دفترخانه ازدواج نیست.³⁷
همچنین به موجب تبصره 2 ماده4 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا ورقه اجرائیه را فقط نسبت به موضوعاتی می توان صادر کرد که در سند منجزاً قید شده است، بنابراین برای موضوعات معلق به شرط نیز امکان صدور اجرائیه وجود نخواهد داشت. ضمناً وفق ماده 12« آ.ام.ار» با ادعای گمشدن قبوض اقساطی اجرائیه صادر نخواهد شد.
3-بررسی اینکه آیا موعد اجرای مفاد سند نکاحیه فرارسیده است یا خیر؟
 به موجب ماده 1082 ق.م به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که می خواهد در آن بنماید . 
بنابراین مطابق این ماده موضوع مهریه باصطلاح عندالمطالبه بوده و زمان آن از موقع اجرای عقد ازدواج می باشد.³⁸
البته وفق ماده 1119 ق.م نیز علی الاصول زوجین می توانند هر نوع شرطی راجع به زمان تصرف مهریه یا هر نوع تعهد دیگر که در سند نکاحیه ذکر شده بنمایند.³⁹   
بنابراین در صورتیکه شرطی در خصوص زمان تأ دیه مهریه در سند نکاحیه قید نشده باشد، زوجه هر زمانی که بخواهد می تواند برای صدور اجرائیه به دفتر خانه ازدواج مربوطه مراجعه کند.غیراز مهریه ممکن است تعهدات دیگری نیز در سند نکاحیه قید شده باشد که البته در مورد آنها حتماً باید موعد ایفای تعهد رسیده باشد. زمان ایفای این تعهدات همان است که در سند نکاحیه طرفین برآن شرط وتوافق کرده اند.
به هرحال چنانچه موعد ایفای حق قابل اجرائی فرانرسیده باشد نمی توان برای درخواست صدور اجرائیه به دفتر خانه ازدواج مراجعه کرد.
4- بررسی احراز هویت مراجعه کننده واینکه صلاحیت برای درخواست صدور اجرائیه راداردیاخیر؟
مطابق تبصره ماده 2 «آ.ام.ار» تنها خود طلبکار و نماینده قانونی او اعم از وکیل ، ولی یا قیم می توانند برای صدور اجرائیه به دفتر خانه مراجعه کنند واگرنماینده قانونی درخواست اجرامی نماید باید مدارکی را که صلاحیت او را محرز می دارد پیوست به درخواست  نامه کند. البته به موجب ماده 8 «آ.ام.ار»در صورتیکه متعهد له فوت کند، هر یک از ورثه می توانند بوسیله گواهان یا ارائه شناسنامه وراثت خود رااثبات کرده ودرخواست صدور یاتعقیب اجرائیه مورث خود را درسهم الارث خودبکند ولی پس از اجراء اجرائیه وجه یا مال مورد تعهد به اداره ثبت سپرده می شود وتسلیم آن به ورثه موکول به ارائه گواهی حصروراثت و مفاصا حساب مالیاتی خواهد بود.
همچنین بنابه ماده 6«آ.ام.ار» هرگاه احد از ورثه قبل از صدرو اجرائیه دین موورث خود را پرداخت نماید پراخت کننده به عنوان قایم مقام طلبکار می تواند با توجه به قسمت اخیر تبصره مذکور و رعایت مقررات مربوط علیه سایر وراث نسبت به سهم الارث آنها مبادرت به صدور اجرایه نماید.
5- بررسی احراز هویت مدیون و اینکه آیا علیه او می توان اجرائیه صادر کرد یا خیر؟
به موجب بند2 اصلاحی ماده 2 آیین نامه اجرای درخواست کننده⁴⁰صدور اجرائیه باید نام ومحل اقامت متعهد و درصورت فوت متعهد، نام و مشخصات ورثه او وهرگاه بین ورثه محجور یا غایب وجود داشته باشد ، باید نام و مشخصات نماینده قانونی محجور یا غایب رامعین کرد.متعهدله یا نماینده قانونی او موظف است ورثه متعهد رامعرفی و دراین مورد احتیاجی به گواهی حصر وراثت نیست.
درصورت عجز متعهد له از معرفی ورثه ، دفترخانه واجرای ثبت تکلیفی نخواهند داشت.همچنین اگر متعهد ورشکسته باشد.
6- پس ازاحراز موارد فوق درخواست کننده صدور اجرائیه ، درخواست خود را درفرمهای مخصوصی چاپی که ازاوراق بهادار می باشد، می نویسد وبه سردفتر تحویل می دهد.
به موجب ماده 2«آ.ام.ار» این فرم شامل نکات زیر می باشد.
1- نام و نام خوانوادگی
2- نام ومحل اقامت متعهد
3- موضوع
4- تصریح به مطالبه
5- شماره وتاریخ
به موجب بند الف ماده 41 به اجاره بها وصداق وجه نقد هم محاسبه خسارت تأخیرتأدیه با اداره ثبت است. اگرشخص دراثنای عملیات اجرائی بعد از ابلاغ ، خسارت بخواهد، خسارت توسط ثبت پیگیری می شودنه دفتر خانه.
7-در این مرحله به دستور ماده 4«آ.ام.ار» : «سردفتر...رونوشت سند را در برگهای ویژه ظرف 24ساعت با خط خوانا در سه نسخه(اگر متعهد یک نفر باشد واگر متعدد باشد یا وثیقه متغلق به متعهد نباشد برای هر یک از متعهدین وصاحب وثیقه دو نسخه اضافه می شود )تهیه کرده و موضوعی را که باید اجرا شود در محل مخصوص آن نوشته (در صورتی که در صدور آن اشکالی نباشد) ظرف 48 ساعت از تاریخ وصول تقاضا برگهای لجرایه را امضا کرده وبه مهر ویژه (اجرا شود ) رسانیده وبرای اجرا نزد مسول اجرا می فرستد ورسید دریافت می کند .عملیات اجرایی بلافاصله آغاز می شود .»
به علاوه به دستور قسمت أخیر بند 156 مجموعه بخشنامه های ثبتی، سر دفترازدواج در هنگام صدور اجرائیه واخطاریه بایستی نشانی کامل وصریح طرفین راقید نماید.
به موجب تبصره 1 ماده4 «آ.ام.ار»هر گاه سردفتر با اشکالی روبرو شود باید از صدور آن خود داری کرده و با طرح صریح اشکال از ثبت محل استعلام وکسب تکلیف نماید وثبت محل مکلف است او را راهنمای کند وهر گاه ثبت محل هم با اشکال مواجه شود از ثبت منطقه کسب تکلیف خواهد نمود.
8- در پایان به دستور ماده 7 «آ.ام.ار» سر دفتر موکلف است صدور اجرائیه در ملاحظات ثبت مربوطه با ذکر تاریخ قید و امضاء نماید.⁴¹
همچنین سر دفتر موکلف است پس از صدوراجرائیه مراتب را به آخرین نشانی متعهد از طریق پست سفارشی به او اطلاع دهدوبرگ اجرائیه را به ضمیمه قبوض پست سفارشی جهت ابلاغ اجرائیه و عملیات اجرائی به ثبت محل ارسال دارند.همانطور که دیدیم وفق ماده 4«آ.ام.ار» سر دفتر ظرف48 ساعت از تاریخ وصول تقاضا برگهای اجرائیه را امضاء کرده و ممهور به مهر ویژه اجرا شود نموده و برای اجرا نزد مسئول اجرا می فرستد و رسید دریافت می کند.از این پس عملیات اجرایی آغاز می شود که البته سر دفتر دخالت یا تکلیفی درآن ندارد.
اداره اجرای ثبت پس از وصول اجرائیه از دفتر ازدواج، اقدام به تشکیل پرونده نموده و پس از تعیین کلاسه ، مراتب را جهت ابلاغ به مأمور ابلاغ تسلیم می نماید.

   برگرفته از پایان نامه دوره ی مدیریتی مدیران آینده برتر

37-نسبت به این گروه از اموال وتعهدات اگر به ثبت دفتر املاک رسیده باشند، دردفتر اسناد رسمی تنظیم کننده سند اقدام به صدور اجرائیه خواهد شد والا رسیدگی به وضعیت آنها از طریق محاکم صالحه ممکن خواهد بود.

38-بدیهی است موضوع عندالاستطاعه بودن مهریه مربوط به دفتر خانه ازدواج نبوده و بنابراین نیازی نیست دفترخانه استطاعت زوج را احراز نماید بلکه این امر مربوط به اداره اجرای ثبت محل می باشد و در اثنای عملیات اجرائی توسط ثبت محل به آن رسیدگی شود.

39-البته لازم به ذکر است که نظربه مدلول ماده 1069 ق.م در مورد شرط خیار نسبت به مهریه ،مدت آن باید معین باشد والا این شرط باطل خواهد بود.

40-مصوب76/5/25
41-اصلاحی76/5/25