مبنا و ماهیت فقهی حقوقی نفقه زوجه در قرآن
مقاله بررسی «مبنا و ماهیت فقهی حقوقی نفقه زوجه در قرآن» به قلم کاظم قاضی زاده، استادیار دانشگاه تربیت مدرس تهران و حورا شاه جعفری، کارشناس ارشد معارف قرآن در شماره بیستم فصلنامه علمی ـ ترویجی «بانوان شیعه» منتشر شد.
نفقه در لغت به معنای خروج و مستهلک شدن است و در اصطلاح، به تمام نیازمندی‌های متعارف زن که با وضعیت او متناسب باشد، گفته می‌شود.
در قانون مدنی ایران: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف متناسب با وضعیت زن از قبیل: مسکن و غذا و اثاث البیت و...» و هنگامی زن می‌تواند از نفقه بهرمند شود که در عقد دائم، یا موقتی که شرط شده، باشد و از شوهر خود تمکین نماید. کلمه نفقه به همراه مشتقات آن بیش از 75 بار در قرآن کریم به کار رفته است.
نویسندگان مقاله معتقدند: خانواده به خاطر جایگاه ویژه‌ای که در جامعه دارد از اهمیت خاصی برخوردار است؛ بنابراین برای استحکام بخشیدن به بنیان آن باید به تکالیفی که خداوند بر عهده زوجین قرار داده، پایبند باشند. از جمله این وظایف که بر عهده زوج قرار گرفته، برآوردن نیازهای مادی زن است که «نفقه» نامیده می‌شود.
مؤلفان بعد از تقسیم سه‌گانه نفقه، به زوجیت، خویشاوندی و مملوک مولا بودن، برای نفقه زوجه دو شرط اساسی عقده دائم بودن و تمکین زوجه از زوج، بیان کرده و با توجه به شروط فوق برای نفقه زوجه چهار ویژگی حق تقدم نفقه زوجه بر نفقه اقارب و سایر دیون، تبدیل نفقه داده نشده به دین، یک جانبه نبودن نفقه زوجه و مشروط نبودن نفقه زوجه بر فقر او ارائه می‌کنند.
نویسندگان بر اساس آیات قرآن از جمله آیه 233 سوره بقره و آیه 6 سوره نسا، ارکانی برای نفقه زن بیان کرده که شامل تمام نیازمندی‌های او از قبیل خوراکی و تمام لوازم جانبی برای پخت و پز، مسکن و تمام وسایل لازم برای زندگی در یک خانه (اثاث البیت)، پوشاک، دارو و هزینه‌های درمان، نظافت، آرایش و زینت، خدمه و... می‌شود.
نویسندگان ازجهت حقوقی نفقه را به چیزهایی که استفاده از آن‌ها، موجب اتلاف عین آن‌ها می‌شود؛ مانند خوراکی و اموالی که به انتفاع، تلف نمی‌شود مانند مسکن، تقسیم می‌کنند و در ادامه می‌افزایند: دسته اول در تملک زن قرار می‌گیرند اما دسته دوم به تملک زن در نمی‌آیند و صرفا حق استفاده از آن‌ها را دارد و حق تصرف حقوقی در این موارد را ندارد.
ایشان در مورد وضعیت نفقه بعد از انحلال نکاح می‌نویسد: اصل نفقه برای ایام زوجیت در نظر گرفته شده است هرچند در مواردی حتی بعد از انحلال نکاح باز هم زوجه مستحق دریافت نفقه می‌ماند. از جمله این مارد طلاق رجعی است و همچنین اگر بار دارد باشند چه طلاق رجعی و چه غیر رجعی باشد.
در پایان نویسندگان ضمانت اجرایی نفقه را به سه دسته فقهی، مدنی و کیفری تقسیم کرده و در مورد ضمانت فقهی به آیه 34 سوره مبارکه و برای ضمانت قانونی مواد 1111، 1112، 1129 قانون مدنی و برای کیفری ماده 22 قانون حمایت از خانواده اشاره می‌کنند.
ایشان بعد از معرفی دقیق مبانی فقهی حقوقی نفقه، با دو نکته اخلاقی و توصیه‌ای مقاله را به پایان می‌رسانند. ابتدا توصیه می‌شود نفقه نباید وسیله‌ای برای اعمال فشار همسران بر همدیگر باشد و سپس این‌که همواره بعد از سختی، آسانی خواهد آمد پس زوچین نباید آرامش خانواده را به خاطر تنگی و سختی‌های اقتصادی [موقت]، بر هم بزنند.
یادآور می‌شود مقاله مذکور به قلم کاظم قاضی زاده، استادیار دانشگاه تربیت مدرس تهران و حورا شاه جعفری، کارشناس ارشد معارف قرآن در شماره بیستم فصلنامه علمی ـ ترویجی «بانوان شیعه» به مدیرمسئولی محمود تقی‌زاده داوری و سردبیری نهله غروی نائینی منتشر شده است.
منبع:باشگاه اندیشه
لطفا صبر کنید ...